Angst voor robots
Terug
Angst voor robots
Iedereen heeft er op een bepaald punt in zijn of haar leven over robots nagedacht. Dat is lang niet zo gek, want de robottechnologie maakt een indrukwekkende ontwikkeling mee in deze tijd. Er zijn al een paar geavanceerde robots op deze aarde die nu al tussen de mensen loopt. Neem de ASIMO robot die in de samenleving zijn plek heeft gevonden als receptionist in het kantoor van Honda in Tokyo! [1] Stel je dus eens voor dat je je kantoor later potentieel moet delen met een “zelfdenkende” machine. Zou je hem behandelen als een gelijkwaardige? Zou je hier bezwaar voor maken? Zou je bang voor hem zijn?
Er bestaat verschillende terminologie voor angst voor robots. Ik heb hier een aantal op een rijtje:
- Frankenstein’s Complex [2]. Dit is de angst voor mechanische mannen, geopperd voor Isaac Asimov. Het gaat dan vooral om kunstmatig mensen die er dus ook uitzoek als mensen. Dit complex heeft veel overeenkomsten met de “Uncanny Valley”, wat ik later uit zal leggen.
- Technophobia [3]. Dit is een stapje terug van de vorige. Hierbij gaat het om angst voor computers en dergelijke: dus geavanceerde en complexe toestellen. Mensen voelen zich dan vaak ongemakkelijk bij dit soort technologieën.
- Automatonophobia [4]. De letterlijke betekenis wordt gegeven als: De angst voor alle niet-dierlijke objecten die een bewust-zijnde voorstelt, zoals een standbeeld of poppen, maar ook robots. Deze komt dus ook weer in de buurt van de Uncanny Valley.
Op internet zijn genoeg verhalen te vinden van ervaringen met deze angsten. Mensen kunnen bang zijn voor wat eraan zit te komen, maar ook voor robots zelf. Deze angsten zijn te verklaren met behulp van de theorie van de Uncanny Valley.[5] Robots kunnen in verschillende vormen verschijnen. Ze kunnen uitzien als een machine, de zogenaamde mechanoïden, maar ze kunnen ook uitzien als mensen, de zogenaamde humanoïden. Je zou denken dat hierdoor een robot zich optimaal kan voegen in de samenleving. Maar volgens Masahiro Mori geldt dat alleen als de robot er én heel menselijk uitziet, én ook zich menselijk kan gedragen. De hedendaagse technologie is helaas nog niet zo ver om een robot zich 100% menselijk te laten gedragen, dus als deze er wel menselijk uitziet, is Mori bang dat dit een negatief gevoel bij mensen zal opwekken. Als de robot er dus niet zo heel menselijk uitziet, maar wel een beetje animistische aspecten bevat, zou het goed moeten zijn. Robots die niet uitzien als dieren of mensen, en zich ook niet zo gedragen, zullen weinig of geen gevoelens oproepen. De “Valley” geeft dus echt het dal aan waarbij mensen een akelig gevoel krijgen bij robots die op mensen lijken, maar niet als mensen gedragen.
Het soort robots waar mensen nu heel positief op reageren, zijn de sociaal-interactierobots. Een voorbeeldje hiervan is Paro[6], het robotzeehondje. Die schept totaal geen verwachtingen bij mensen, maar valt wel goed in de smaak. Hun verschijning is vaak iets kinderlijks, iets abstracts, zoals een dier. De verschijning doet er dus minder toe, en het gaat meer om verbale en non-verbale boodschappen.
Het soort robots waar mensen waarschijnlijk van terug deinzen, zijn de humanoïden. Een voorbeeld hiervan is Repliee Q2[7], een vrouwelijke robot die precies lijkt op een mens. Ze kan kleine menselijk bewegingen maken, zoals knipperen en ademen. Ze kan alleen niet sociale interactie vertonen. Deze robot wordt vaak gebruikt voor sociale onderzoeken.
Angst komt in nog meer vormen voor. Dit gaat dan vooral over normen en waarden, zoals veiligheid, verantwoordelijkheid en menselijkheid. Er bestaan duizenden discussies over of robots deze normen en waarden kunnen aanhouden. Als robots worden ingezet, moeten we dan als samenleving aanpassen aan de robots, of de robots aan ons (als ze dat al kunnen)? Hieronder een paar voorbeelden:
Robots zijn gemaakt door de mens, dus kunnen ze ook gemanipuleerd worden door de mens. Als er echt militaire robots of politie robots worden ingezet op straat, en iemand hackt zo’n robot, wat kunnen hiervan de gevolgen zijn? Zijn wij dan als mens nog veilig voor een bewapende machine die absoluut geen geweten of bewustzijn heeft? Er heerst dus angst of de waarde veiligheid hiermee niet in gevaar komt. Denk eens na: zou het ooit mogelijk zijn voor robots om ooit de aarde over te nemen?
Volgens Asimov [8] zijn er drie belangrijke wetten die gelden voor robots:
- Eerste Wet: Een robot mag een mens geen letsel toebrengen of door niet te handelen toestaan dat een mens letsel oploopt.
- Tweede Wet: Een robot moet de bevelen uitvoeren die hem door mensen gegeven worden, behalve als die opdrachten in strijd zijn met de Eerste Wet.
- Derde Wet: Een robot moet zijn eigen bestaan beschermen, voor zover die bescherming niet in strijd is met de Eerste of Tweede Wet.
Stel nou dat de eerste wet wordt overtreden door een of andere oorzaak. Wie is er dan de verantwoordelijke? Is dat de software-ontwikkelaars, de fabrikanten, het bedrijf, de overheid? Als niemand hier wat aan kan doen, hoe lossen we het dan op dat het geen tweede keer gebeurd? Verantwoordelijkheid is een groot issue.
Als robots in de zorg worden ingezet en hierbij de verzorgers worden vervangen, zijn mensen bang dat dit kan leiden tot desocialisatie van de ouderen [9]. Zij komen dan niet meer in contact met mensen, en worden afhankelijk van machines. Dit kan ook nog eens bijdragen tot vereenzaming en de ouderen kunnen hierdoor nog ongelukkiger worden. Tijdens discussies over het humane aspect van robots komt dit vaak voor.
Militaire drones worden nu in het echt ingezet. Dit zijn robots met wapens die door mensen worden aangestuurd vanuit een controlekamer. Met zo’n drone kun je dus echt schieten (van buitenaf) en serieuze verwondingen bezorgen bij mensen. Maar des te meer wordt de bemanning van een drone minder humaan, omdat de drone aanvoelt als een videospel. Zoals een van hen een keer zei: ‘It’s like a videogame. It can get a little bloodthirsty. But it’s fucking cool.’ [11] Deze ontwikkeling is vrij zorgwekkend, want doordat ze via een medium een aanval plegen op mensen, merken ze er geen directe gevolgen van, dus zijn ze sneller geneigd om (al dan niet overhaaste) beslissingen te maken (die wel eens fataal kunnen zijn).
Dit artikel [16] stipt nog een mogelijke angst uit: de angst dat we op een gegeven moment niet meer kunnen herkennen of het nou een robot is of een mens. Dit is natuurlijk nu op dit moment moeilijk voor te stellen omdat we nog veel moeten sleutelen aan de technologie. Maar dit kan natuurlijk wel een realistische situatie worden op den duur.
Religie wordt ook geschaad door robottechnologie. Bepaalde religieuze mensen vinden dat alleen iets goddelijks nieuwe levensvormen mag bedenken. Deze capaciteit aan robottechnologie en het ontwikkelen daarvan wordt gezien als dezelfde verleiding als Adam en Eva hadden met de appel. De mens wil weer eens te hoog reiken om te krijgen wat ze willen. Dit kan dus potentieel onze verdoeming betekenen, omdat we voor zo’n kracht hebben gekozen.[13] De extreem orthodoxe joodse gemeenschap vindt zelfs dat het verboden is om vormen van mensen na te maken. Het is een zonde, want alle mensen, en dus ook wetenschappers, zijn gemaakt naar God’s evenbeeld, en wetenschappers mogen dus niet in een rol van een Creator stappen. Volgens het Japanse geloof Shinto zit er een stukje god in alles en iedereen, dus ook robots hebben een ziel. Er heerst ook veel verschil tussen de houding tegenover robots van Westerse landen en bijvoorbeeld Japan. Daar hebben ze ook het animisme[15]: het geloof dat er in elk organisme en voorwerp op de wereld een stukje bezieling zit. Door dit geloof zien de Japanse mensen robots eerder als hun vriend dan vijand. Edmund Furse gelooft zelfs dat robots op den duur hun eigen religie ontwikkelen, net als de mens.
Het is ook niet raar dat er zoveel discussie en angst heerst voor robots. Sommige wetenschappers voorspellen doemscenario’s [10]. Brooks en Kurzweil voorspellen dat robots sneller intelligenter worden dan mensen. Kurzweil zegt zelfs dat de mens op een gegeven moment als huisdier kan fungeren. Bill Joy heeft een artikel geschreven waarin hij stelt dat we moeten stoppen met het ontwikkelen van zulke intelligente systemen, anders betekent dit onze eigen vernietiging.
Anderen denken dat de angst voor de toekomst juist de huidige technologische ontwikkeling remt. Volgens Stramigioli [12] is er zoveel meer mogelijk, maar de technologische revoluties worden tegengehouden door angst en onwetendheid. Hij zegt dat de technologie juist een oplossing is voor de gevaren van deze tijd (privacy etc.)
Om deze angst te verminderen zou het een mogelijkheid zijn om robots beetje bij beetje op te nemen in de samenleving [13]. Dit kunnen ze doen door niet-gewilde taken uit te voeren, en geen negatieve handelingen te verrichten. Als wij hun zien als een hulpvaardig wezen en een significante toevoeging van onze samenleving, accepteren we ze sneller.
Volgens het eerder genoemde boek [13] kont onze angst onder andere door de media. Films als Terminator, Matrix, iRobot en Frankenstein zorgen voor ons irrealistische beeld van robots en hun gedrag. Wat we nu aan het doen zijn is het ontkennen van het toekomstige bestaan van een goed-functionerende robot die waarschijnlijk heel nuttig kan zijn voor de samenleving. Als we nu zouden beginnen met nadenken, dan kunnen we alvast een robot ontwerpen die in geen aspect op al die films lijkt. Gezien de ontwikkeling van de robottechnologie nu weten we zeker dat het over een jaartje of 20 gaat uitgroeien tot iets waar we allemaal wel eens mee te maken krijgen. Dus daarom is juist nu het beste moment om alvast aan de ethische zaken te denken, wetten op te stellen, en moeilijke vragen te beantwoorden.
De angst komt onder andere voort uit het mogelijke onvoorspelbare gedrag van robots. Dit kan komen door slechte software, maar ook door een of andere complexe situatie waardoor de robot er zo op reageert dat niemand dat had kunnen voorzien. Een oplossing die het boek voorstelt is een geïmplementeerde “safe modus” die geactiveerd word als er ook maar enige hint is naar gevaar voor de mens, en hierbij wordt de handeling meteen gestopt. Het probleem van het mogelijk gehackt kunnen worden kan opgelost worden door een anti-virus programma te kunnen maken. Het belangrijke hiervan is dat deze dagelijks geupdated wordt, want criminelen worden elke dag ook slimmer op dit vakgebied.
Het onderwerp “clonen” ligt ook heel gevoelig bij mensen. Als er een punt is waarop het op elk moment mogelijk is om met een klein stukje DNA van jezelf een perfecte clone te maken van jezelf, kan dit natuurlijk leiden tot identiteit verlies. De clone kan in jou naam allerlei misdaden begaan en jij wordt er voor opgedraaid. Dan wordt het heel moeilijk om je onschuld te bewijzen.
Cyborgs (mensen met robot-delen) worden daarentegen niet in twijfel gebracht. Zolang de robot-delen hen geen superieure krachten geeft, is het best oké om een missend lichaamsdeel te laten vervangen door een kunstmatig deel. Waarom deze vorm van robottechnologie sneller wordt geaccepteerd, is omdat het hele systeem uiteindelijk nog een menselijk stel hersenen heeft en de robot neemt het niet over van de mens.
Een manier om met robots om te gaan is hen te behandelen als onderdanigen. Dit heet de zogenaamde master-slave relation. Hierbij gelden de vier belangrijke wetten van Asimov, voor zowel de mens te beschermen als de robots. Deze wetten zijn nodig, want robots mogen niet voor criminelen werken die de mensheid slecht willen doen. In dit type relatie is dus de mens de master, en de robot de slave. Het probleem hierbij is, is dat robots op een gegeven moment “door” kunnen hebben dat ze gebruikt worden als slaaf. En vooral als ze zich kunnen beseffen dat ze met z’n allen meer kunnen dan de mensheid, kan dit voor gevaar zorgen voor de mens. Dit kan voorkomen worden door de robot duidelijk te laten merken dat hij voor de mens dient.
Het boek geeft veel informatie over mogelijke manier van het ontstaan van de angst voor robots, en eventuele oplossingen daarvoor. Maar in hoeverre zit die angst onder de mensen? Het artikel uit de Guardian [14] over een studie naar directe angst en voorspellen van robots geeft aan dat één derde van de Britten bang is voor robots en de eventuele schade die ze kunnen brengen aan de mensen. Als alles wat in dit artikel staat de algemene houding is tegen robots, dan heerst de angst wel degelijk.
Voor ons onderzoek gaan we er in ieder geval vanuit dat er in zekere mate angst voorkomt voor robots. We begrijpen nu al een beetje meer hoe die angst ontstaan zou kunnen zijn. Nu gaan we dus onderzoeken hoe we die kunnen beïnvloeden.
Bronnen
[1] http://www.newscientist.com/article/dn8456-humanoid-robot-gets-job-as-receptionist.html#.VCaNq_mSw4E
[2] http://en.wikipedia.org/wiki/Frankenstein_complex
[3] http://en.wiktionary.org/wiki/technophobia
[4] http://phobias.about.com/od/phobiaslist/a/automatonphobia.htm
[5] Overal Robots – Lamber Royakkers, Floortje Daemen, Rinie van Est e.a., pag 20
[6] http://www.focalmeditech.nl/sites/default/files/downloads/hand-out-paro.pdf
[8] http://nl.wikipedia.org/wiki/Drie_wetten_van_de_robotica
[9] Granny and the robots: ethical issues in robot care for the elderly – Amanda Sharkley, Noel Sharkley
[10] Overal Robots – Lamber Royakkers, Floortje Daemen, Rinie van Est e.a., pag 33
[12] Stramigioli, S. (2011). Waarschuwing: intelligente bewakingsrobots actief! In J.B. de Jong (red.), Kenniskamer intelligente robots: feiten, fabels en ficties (pp. 36-40). Den Haag: Ministerie van Veiligheid en Justitie.
[13] The coming robot revolution – Yoseph Bar-Cohen, David Hanson
[14] http://www.theguardian.com/technology/2014/may/06/third-of-britons-fear-rise-of-robots-poll
[15] http://www.technologyreview.com/view/421187/why-japanese-love-robots-and-americans-fear-them/
[16] http://lup.lub.lu.se/luur/download?func=downloadFile&recordOId=4023784&fileOId=4023785